دعوای خلع ید
در صورتی که فردی مال دیگری را من غیر حق تصرف کند، مالک مال غیرمنقول مثل صاحب یک دستگاه آپارتمان یا یک قطعه زمین طبق قانون می‌تواند از دادگاه تقاضای خلع ید کند و کسی که مال دیگری را من غیر حق تصرف کرده، مکلف به تحویل مال به صاحب آن است و اگر این مال به نحوی تلف شده باشد مکلف به پرداخت قیمت و یا مثل آن خواهد بود؛ بنابراین دعوای خلع ید در خصوص اموال غیرمنقول به وجود می‌آید.
خلع ید در قانون ایران به معنای خارج کردن فردی از ملکی است که در آن تصرف غیرمجاز دارد. برای خلع ید، دادخواستی به دادگاه صالح باید تقدیم شود. در صورتی که دادگاه به دلیل عدم وجود شرایط لازم، دادخواست را رد کند، می‌توان به شورای حل اختلاف و یا دفتر خدمات قضایی مراجعه کرد.
انواع خلع ید
انواع خلع ید متصرف، مشاعی و اجباری، مستاجر و زمین کشاورزی، می باشد.
خلع ید اجباری به معنای خارج کردن فردی از ملکی است که در آن تصرف غیرمجاز دارد. در این صورت، صاحب ملک می‌تواند با تقدیم دادخواست به دادگاه، خلع ید اجباری را از فرد تصرف‌کننده درخواست کند.
در خلع ید متصرف، صاحب ملک می‌تواند با تقدیم دادخواست به دادگاه، خلع ید متصرف را از فرد تصرف‌کننده درخواست کند.
دعوای خلع ید مستاجر
دعوای خلع ید مستاجر دعوایی است که کسی که مالک رسمی یک ملک است علیه کسی که ملک او را به طور غیرقانونی تصرف کرده است اقامه می‌کند. در این دعوا، مالک می‌تواند از دادگاه خواستار بیرون انداختن مستأجر غیرقانونی شود. در صورت احراز رابطه استیجاری، دعوای خلع ید قابلیت استماع ندارد و باید مطابق قانون روابط موجر و مستأجر دعوای تخلیه مطرح شود.
دعوای خلع ید زمین کشاورزی
دعوای خلع ید زمین کشاورزی، حالتی است که شخصی زمین کشاورزی متعلق به دیگری را به طور غیرقانونی و غیرمجاز تصرف کرده و اجازه نمی‌دهد مالک رسمی ملک از آن بهره برداری و استفاده کند. در صورت احراز رابطه استیجاری، دعوای خلع ید قابلیت استماع ندارد و باید مطابق قانون روابط موجر و مستأجر دعوای تخلیه مطرح شود. برای اقامه دعوای خلع ید، مالک باید ابتدا اثبات مالکیت خود بر روی زمین کشاورزی را انجام دهد.
خلع ید مشاعی
خلع ید مشاعی: در صورتی که دو نفر به طور مشترک از یک ملک استفاده کنند و یکی از آن‌ها تصمیم به خروج از آن ملک بگیرد، می‌تواند از دادگاه تقاضای خلع ید کند. در صورتی که دو نفر به طور مشترک از یک ملک استفاده کنند و یکی از آن‌ها تصمیم به فروش ملک بگیرد، باید با رضایت دیگر شخص به فروش آن بپردازد. در صورت عدم رضایت، نیز می‌توان از دادگاه تقاضای خلع ید کرد.
ارکان دادخواست خلع ید
درصورتی که مالک ملک رفع تصرف دیگری را از ملک خود مطالبه می‌کند. برای این که بتوانید دعوای خلع ید اقامه کنید باید مالک ملک باشید و یا از طرف مالک سمت قانونی داشته باشید مثلا وکیل او باشید.
شرایط و ارکان دعوای خلع ید عبارتست از:
باید سند مالکیت داشته باشید،
تصرف غاصبانه،
عدوانی بودن تصرفات خوانده را در دادگاه به اثبات برسانید.
شرایط طرح دعوای خلع ید مشاعی.
– مالکیت مشترک بین دو نفر وجود داشته باشد.
– یکی از طرفین تصمیم به خروج از ملک بگیرد.
– طرف دیگر با خروج از ملک موافقت نکند.
– تلاش‌های قبلی برای حل و فصل اختلافات نتیجه ندهد.
اگر در خلع ید مشاعی بین شرکاء توافق حاصل نشود تکلیف چیست؟
در صورتی که بین شرکاء توافق حاصل نشود، هر شریک می‌تواند با تقدیم دادخواست به دادگاه، خلع ید را از سایر شرکاء درخواست کند. در این صورت، دادگاه با توجه به شرایط و مستندات موجود، به تصمیم خود، خلع ید را صادر می‌کند.
مرجع صالح به رسیدگی دادخواست خلع ید مشاعی
دعوای خلع ید یک دعوای غیرمنقول است و مانند همه دعاوی غیرمنقول دادگاه صالح، دادگاه عمومی محل وقوع مال غیرمنقول است.
در صورتی که محل واقعیت ملک در شهرستان‌های مختلف باشد، دادگاه شهرستانی که بیشترین قسمت از ملک در آن واقع شده است، صالح به رسیدگی دادخواست خواهد بود.
در دعوای خلع ید مالکیت باید اثبات شود
خواهان باید مالک رسمی ملک یا قائم مقام مالک باشد و باید مالکیت خود را با ارایه سند رسمی اثبات کند. خواهان باید اثبات کند که تصرف دیگری از ملک خود را دارد و تصرف دیگری غیرقانونی است.
با توجه به مواد ۲۲، ۴۶، ۴۷ و ۴۸ قانون ثبت اسناد برای طرح دعوای خلع ید ارائه سند مالکیت رسمی ملک الزامی می‌باشد.
ماده های قانونی دعوای خلع ید
ماده ۳۰۸
غصب استیلاء بر حق غیر است به نحو عدوان اثبات ید بر مال غیر بدون مجوز هم در حکم غصب است.
ماده ۳۱۱
غاصب باید مال مغصوب را عیناً به صاحب آن رد نماید و اگر عین تلف شده باشد باید مثل یا قیمت آن را بدهد و اگر به علت دیگری رد عین ممکن نباشد باید بدل آن را بدهد.
غصب به چه معناست؟
غصب در قانون مدنی به معنای استیلا بر حق غیر به نحو عدوان است. یعنی هر کس بدون رضایت مالک مالی، مال او را به مالکیت خود درآورد یا از آن استفاده کند، غاصب محسوب می شود. در واقع غصب در لغت به معنای گرفتن مال از راه ظلم است و در اصطلاح حقوقی بر مبنای آنچه که ماده ۳۰۸ قانون مدنی بیان می کند، تعریف شده است.
تفاوت خلع ید با تصرف عدوانی
تصرف عدوانی به معنای این است که شخصی بدون داشتن حق مالکیت یا تصرف، بصورت غیرمجاز و غیرقانونی اقدام به تصرف ملک فرد دیگری بنماید.
تفاوت خلع ید با تصرف عدوانی در این است که در دعوای مربوط به خلع ید صرفاً شخصی که مالک ملک است می‌تواند دعوا را اقامه کند و در صورتی که حکم قطعی شده باشد، باید اجرا شود. در تصرف عدوانی نیازی به اثبات مالکیت وجود ندارد. بنابراین در این‌نوع دعاوی خواهان باید به اثبات سبق تصرف بپردازد؛ به عبارت دیگر در این‌نوع دعاوی شخصی می‌تواند مال غیرمنقول را تصرف کند که سابقه تصرف او زودتر از دیگری باشد. در دعوای تصرف عدوانی، علاوه بر آن که دارای ماهیت حقوقی می‌باشد، می‌تواند به شکل کیفری نیز در مراجع قضایی مطرح شود¹
نمونه دادخواست خلع یدمشاعی
خواهان/ خواهان ها
خوانده /خواندگان
وکیل: …. .
تعیین خواسته و بهای آن: خلع ید مشاعی از ملک. . . . به آدرس. . . . به انضمام خسارت ناشی از دادرسی و حق الوکاله وکیل) مقوم به. . . . . ریال، ارزش منطقه ای ملک. . . . . . ریال
دلایل و منضمات: کپی مصدق تصویر سند مالکیت، معاینه و تحقیق محلی با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری
نامه اداره ثبت، گواهی حصر وراثت نامه دارایی
ریاست محترم مجتمع قضائی “نام شهرستان محل وقوع ملک “
باسلام احتراماً به استحضارمی رساند:
به موجب سند مالکیت به شماره میزان دانگ از ملک به پلاک ثبتی / بخش به آدرس متعلق به موکل اینجانب می باشد نظر به اینکه خوانده/خواندگان بدون اذن و اجازه موکل اینجانب پلاک ثبتی مذکور را در تصرف غاصبانه خود گرفته و با وصف مراجعات مکرر از رفع تصرفات غاصبانه خود و تحویل آن به موکل اینجانب امتناع می نماید فلذا با تقدیم این دادخواست مستندات به ماده ۳۰۸ و ۳۱۱ قانون مدنی صدور حکم به خلع ید غاصبانه خوانده/خواندگان جزء پلاک ثبتی فوق الذکر به انضمام کلیه خسارات و هزینه دادرسی مورد استدعاست.
عند الاقتضا برای اثبات ادعای خود به معاینه و تحقیق محلی با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری استناد می نماید.
با تشکر و تجدید احترام
همیشه بخاطر داشته باشید؛ مسائل مشابه حقوقی الزاماََ راه حل مشابهی ندارند بدون مشورت با وکیل یا مشاور حقوقی هیچ گونه اقدامی انجام ندهید.
سخن آخر
در این مقاله سعی شد خلع ید مشاعی را بیان کنیم. با ما در ارتباط باشید.
برای اطلاعات بیشتر می توانید با وکیل ملک در ارتباط باشید.
