مالکیت یا ownership یکی از حقهای انحصاری بر مال یا دارایی و یا کنترل بر مال و دارایی است. که فرقی ندارد چه نوع دارایی باشد. میتواند املاک، حیوانات، مستغلات. همچنین در فقه اسلامی، تملک یک نوع رابطهای است؛ اعتباری بین مال یا دارایی از یک طرف و بین طرف دیگر(خواه حقوقی باشد خواه حقیقی)؛ که بر طبق آن، مالک این حق را دارد که هر تصرفی که مایل باشد که در دارایی یا مال خود انجام بدهد. حال با تعریفی که از تملک یا ملکیت مطرح کردیم؛ در ادامه در وکیل ملک، قصد داریم به روش های اثبات مالکیت ملک بپردازیم و به سوالات احتمالی شما که ممکن است در ذهنتان پیش بیایید پاسخ بدهیم.
اثبات مالکیت ملک
همانطور که میدانیم املاکی که در سازمان ثبت اسناد کشور و همچنین املاک کشور ثبت میشوند. دارای سند رسمی هستند و اگر بخواهیم اثبات مالکیت انجام بدهیم از طریق این سند به راحتی این کار انجام میشود. ولی اثبات مالکیت برای املاکی که سند رسمی ندارند، به راحتی مورد قبلی نیست و کمی دشوارتر است. و همچنین میتواند در بعضی مواقع باعث بروز مشکل و اختلاف نیز شود. همچنین فردی که بدون سند رسمی ادعای تملک ملک را دارد، باید بتواند با ارائهی نمونهای از مستنداتی مثل گواهی انحصار وراثت، شهود و… را به دادگاه تحویل دهند، تا حکمی تحت عنوان اثبات ملکیت ملک برای او صادر گردد. -البته در صورت تایید دادگاه این حکم صادر میشود- در ادامه قصد داریم به بررسی ماده ۲۲ قانون ثبت اسناد و املاک بپردازیم.
ماده ۲۲ قانون ثبت اسناد و املاک کشور
بر اساس این ماده، مالک فردی است که:
۱/ ملک مورد نظر از مالک رسمی به او به ارث رسیده باشد.
۲/ ملک در دفتر املاک به نام آن فرد به ثبت رسیده باشد.
۳/ کسی که ملک مورد نظر به او منتقل شده باشدو این نقل و انتقال هم در دفتر املاک ثبت شده باشد.
روش های اثبات مالکیت
روشهای متعددی برای این امر وجود دارد. که نمونهای از آنها را میتوانیم به اقرار، شاهد، تصرف، قرارداد، سند رسمی و… اشاره کنیم. که در ادامه قصد داریم چند نمونه را توضیح بدهیم.
سند رسمی:
همانطور که کمی قبل در خصوص سند رسمی مطالبی ارائه شد؛ در اینجا نیز ثبت اموال به اسم فرد در دفاتر اسناد رسمی کشور نشان دهندهی تملک آن فرد بر آن مال یا دارایی است. داشتن این قرارداد، -چه کتبی باشد، چه شفاهی- میتواند نمونهای از ادله، برای اثبات ادعای تملک آن فرد -شخص مالک- باشد.
تصرف:
تصاحب افراد در املاکی که مالک قبلی -سابق- آنها مشخص نباشد، یک دلیلی برای ملکیت آن ملک میباشد. همچنین تصرف مکانی توسط فرد به عنوان مالک نیز میتواند یکی از دلایل مالکیت او باشد. مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. -اگر شخصی دیگر با ارائه مدارکی خلاف این ادعای فرد متصرف را به اثبات برساند، مالک آن فرد منتقی میشود. و دیگر مالک نخواهد بود- باید توجه داشته باشیم که تصرف در ملک در صورتی میتواند به مالکیت منجر شود که مالک قبلی ملک مزبور، مشخص نباشد.
شهود:
بعضی اوقات با شهادت شاهدین، مالک ملکی میشویم -نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که شهادت شهود باید مورد قبول دادگاه واقع شود، در غیر اینصورت قبول نیست.
قرارداد کتبی یا شفاهی:
کسانی که میخواهند برای این کار اقدام کنند؛ در صورت نداشتن سند رسمی، معمولا با سند عادی اقدام به اثبات مالکیت میکنند. این نوع اثبات، -به صورت سند غیر رسمی- مانند قراداد کتبی یا شفاهی است که وجود این نوع قراردادهایی را باید با دیگر ادله ثابت کرد. و صرف وجود این نوع قراردادها یا اسناد، برای اثبات کافی نیست.
مدارک لازم برای اثبات ملکیت و ارائه آنها به دادگاه چیست؟
حال اگر میخواهید برای این کار اقدام کنید، باید یکسری مدارک را با خود به همراه داشته باشد و به دادگاه ارائه بدهید. در ادامه به این مدارک اشاره خواهیم کرد:
۱/ نسخه اصلی و کپی قراداد یا سند
۲/ استماع شهادت دادن شاهدین و همه کسانی که از مالکیت اطلاع دارند
۳/ تحقیقات محلی -در صورت نیاز.
۴/ کپی رسید وجوه پرداختی یا پرداخت وجه
۵/ درخواست استعلام
در جایی که دفاتر اسناد رسمی کشور و اداره ثبت اسناد و املاک موجود باشند، و وزارت عدلیه نیز لازم بداند، ثبت این اسناد زیر اجباری خواهد بود.
۱/ صلح نامه، شرکت نامه و هبه نامه
۲/ همه عقود و معاملات در خصوص عین یا منافع اموال غیر منقول – اموالی که قابلیت نقل و انتقال ندارند- که در دفاتر ثبت نشده اند.
اعلام مالکیت ملک در دادگاه
گفتیم اگر ملکی دارای سند رسمی نباشد -یعنی در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ثبت نشده باشد- در خصوص ملکیت آن اختلافی حاصل خواهد شد و آن فرد باید با ارائه یک دادخواست تحت عنوان اعلام مالکیت به دادگاه مربوطه تقدیم کند. آن دادگاه نیز در زمان معین شده با بررسی مدارکی مثل تصرف ملک، استشهادیه شاهدین، و… و در صورت احراز، حکمی مبتنی بر اثبات تملک برای آن فرد صادر میکند. خوب است که بدانیم در دعوای اعلام این نوع مالکیت، خواهان به فردی گفته میشود که ادعای مالکیت دارد و خوانده به فردی گفته میشود که ملک ثبت نشده به خواهان فروخته است. در این نوع دعوای، پس از صادر شدن رأی و قطعی شدن آن، یک جنبهی اعلامی خواهد داشت. و دیگر نیازی به صدور اجراییه نخواهد بود.
نحوه طرح دعوای اثبات مالکیت ملک و نکات مهم
همانطور که میدانیم این امر تنها منحصر به اراضی و املاک نیست و شامل اموال غیر منقول و منقول نیز خواهد بود. اما در خصوص املاک میتوانیم بگوییم:
به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست خود را ثبت بنمایید. مدارک لازم برای این کار را کمی قبل گفتیم. اگر این اثبات نسبت به طرفیت فردی است که دارای سند رسمی است، باید علاوه بر اثباتمالکیت، لازم است تنظیم کردن سند رسمی هم در موضوع دادخواست لحاظ بشود. اگر این کار انجام نشود، عدم استماع برای دعوی صادر خواهد شد. و نکات دیگری که با توجه به هر پرونده و شرایط منحصر به فرد آن متفاوت خواهد بود.
مرجع صالح برای رسیدگی به این دعاوی
دعاوی مربوط به اموالی که قابلیت نقل و انتقال را ندارند -اموال غیر منقول- در دادگاه محلی که املاک در آنجا واقع است قابل رسیدگی خواهد بود. و حکم این دعاوی اعلامی خواهد بود. یعنی اینکه نیازی به صدور اجراییه نیست. و بعد از قطعی شدن حکم، محکوم له – کسی که حکم به سود او صادر شده است- میتواند از مزایای آن حکم استفاده ببرد.
همیشه بخاطر داشته باشید؛ مسائل مشابه حقوقی الزاماََ راه حل مشابهی ندارند بدون مشورت با وکیل یا مشاور حقوقی هیچ گونه اقدامی انجام ندهید.
حرف پایانی…
در این مقاله قصد ما بر این بود که مطالب مفیدی را در خصوص اثبات مالکیت ارائه بدهیم. و به سوالاتی که در ذهن شما پیش آمده، پاسخ داده باشیم و امیدواریم این مطالب برای شما مثمر ثمر واقع شده باشد. اگر در این رابطه سوالاتی دارید و یا نیاز به راهنمایی یا مشاوره بیشتر دارید، میتوانید با آقای مهدی علیجانی وکیل پایه یک دادگستری مطرح کنید.
این مطالب را از دست ندهید ***
نکاتی که باید درباره خرید و فروش املاک وکالتی بدانید
نکات حقوقی تنظیم مبایعه نامه برای خریدار و فروشنده
اجرت المثل اموال + نمونه دادخواست و نمونه رای
برای اطلاعات بیشتر می توانید با وکیل ملک در ارتباط باشید.